Παντού ακούμε για Τεχνητή Νοημοσύνη. Το 2023 είναι, χωρίς αμφιβολία, το έτος της AI και σίγουρα οι ιστορικοί του μέλλοντος θα το σημειώσουν με έντονα γράμματα για την τεράστια δημοσιότητα που πήρε η τεχνολογία, αλλά και για τα νέα συστήματα που εμφανίστηκαν κι έγιναν ιδιαιτέρως δημοφιλή εν μία νυκτί. Τελικά, όμως, τι είναι αυτή η AI; Είναι απλώς υπολογιστές με τεράστιες βάσεις δεδομένων και ατελείωτα “if-then-else” στον προγραμματισμό τους, όπως πολλοί πιστεύουν; Ή μήπως είναι πράγματι μηχανές που έχουν αυτοεπίγνωση και σύντομα θα αποφασίσουν να εξολοθρεύσουν την ανθρωπότητα;
Ο όρος Τεχνητή Νοημοσύνη έχει διάφορους ορισμούς, οι οποίοι έχουν προκύψει από επιστήμονες και ερευνητές του χώρου. Ο πλέον αποδεκτός έρχεται από τον John McCarthy και χρονολογείται από το paper του 2004: «Είναι η επιστήμη και η μηχανική της κατασκευής ευφυών μηχανών, ειδικότερα ευφυών προγραμμάτων για υπολογιστή. Σχετίζεται με το παρόμοιο έργο της χρήσης υπολογιστών για την κατανόηση της ανθρώπινης ευφυΐας, αλλά η AI δεν χρειάζεται να περιορίζεται σε μεθόδους οι οποίες παρατηρούνται στη βιολογία».
Δεκαετίες πριν από αυτόν τον ορισμό, όμως, ο πατέρας της πληροφορικής Alan Turing, στο θεμελιώδες έργο του “Computing Machinery and Intelligence” του 1950, έθετε την ερώτηση «μπορούν να σκεφτούν οι μηχανές»; Με αυτήν ως εφαλτήριο, εισήγαγε την έννοια του τεστ, το οποίο πλέον είναι γνωστό ως Turing test, στο οποίο ένας άνθρωπος προσπαθεί να ξεχωρίσει μια μηχανή από έναν άνθρωπο, μέσα σε μια σειρά ερωταπαντήσεων.
Όπως ξεχωρίζουν οι Stuart Russell και Peret Norvig, συγγραφείς του “Artificial Intelligence: A Modern Approach”, η διαφοροποίηση μιας μηχανής είναι σημαντικότερο στη βάση της λογικής και της σκέψης, παρά της δράσης. Συγκεκριμένα, η ανθρωποκεντρική προσέγγιση ορίζει την AI ως “συστήματα που σκέφτονται ή δρουν σαν άνθρωποι”, έναντι του πιο σωστού ορισμού, ο οποίος πρέπει να είναι “συστήματα που σκέφτονται ή δρουν λογικά”.
Η AI στην απλούστερη μορφή της συνδυάζει πληροφορική και μεγάλα σύνολα δεδομένων, από τα οποία εκπαιδεύεται, για να λύσει προβλήματα. Εμπεριέχει, δε, τα υποπεδία του machine learning και του deep learning, τα οποία συχνά συγχέονται με την AI. Στην τελευταία της μορφή, η AI έχει γίνει διάσημη μέσα από generative models, συστήματα τα οποία μαθαίνουν το “λεξικό” και τη “γραμματική” ενός πράγματος και παράγουν κείμενο. Όλα αυτά είναι σε εισαγωγικά διότι δεν περιορίζονται σε ανθρώπινες γλώσσες. Το λεξικό και η γραμματική μπορεί να αφορούν μια γλώσσα, μια γλώσσα προγραμματισμού, μια τεχνοτροπία ζωγραφικής, ακόμη και ολόκληρους κλάδους της φυσικής ή της χημείας, και άλλα είδη δεδομένων.
Για να απαντήσουμε στο ερώτημα της εισαγωγής, όμως, κανένα από αυτά τα συστήματα δεν είναι “ατελείωτα ‘if-then-else'” σε συμβατικό κώδικα. Όλα ανεξαιρέτως βασίζονται σε διάφορες μορφές νευρωνικών δικτύων, τα οποία είναι τις περισσότερες φορές αυτοδιδασκόμενα, και στην ουσία – αν μπορούμε να το πούμε υπεραπλουστευμένα έτσι – παράγουν τα δικά τους “if-then-else” και ρυθμίζουν τις παραμέτρους τους χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση. Μάλιστα, το πλήθος τους και η πολυπλοκότητά τους είναι τέτοια, ώστε ούτε οι ίδιοι οι δημιουργοί τους δεν γνωρίζουν με ποιο τρόπο λειτουργούν.
Η απάντηση στην άλλη ερώτηση, της αυτοεπίγνωσης, είναι περισσότερο μεταφυσική. Κανείς δεν είναι ακριβώς βέβαιος για την αυτοεπίγνωση σε εμάς τους ανθρώπους, υπάρχει ακόμη και αμφιβολία για το εάν τα ζώα ή τα φυτά έχουν αυτοεπίγνωση και σε ποιο βαθμό, επομένως είναι μάλλον άτοπο να ρωτάμε αν μια μηχανή εξαιρετικά περιορισμένου εύρους ευφυίας έχει αυτοεπίγνωση. Υπάρχουν κάποιοι που ισχυρίζονται πως τα τελευταία συστήματα AI έχουν, υπάρχουν κι άλλοι που πιστεύουν πως απλά είναι “έξυπνα” συστήματα φτιαγμένα για να παράγουν απαντήσεις οι οποίες δίνουν την εικόνα ευφυίας και αυτοεπίγνωσης, αντιγράφοντας απαντήσεις από βιβλία που έχουν επεξεργαστεί. Αλλά ακόμη κι αν ρωτήσει κανείς έναν άνθρωπο αν έχει αυτοεπίγνωση, η απάντησή του είναι πραγματικά δική του, ή κάτι που κι αυτός έχει διαβάσει σε ένα άλλο βιβλίο στο παρελθόν;
Όσο για το ερώτημα του εάν κάποια στιγμή θα αποφασίσουν να εξολοθρεύσουν την ανθρωπότητα… το γεγονός είναι πως απέχουμε ακόμη αρκετά από τέτοιου είδους κινδύνους. Πολλοί (και γνωστοί), επιστήμονες και μη, ήδη έχουν ενώσει τις φωνές τους για τους κινδύνους που μπορεί να κρύβει η AI στο μέλλον, όταν φτάσει σε ένα αρκετά υψηλό επίπεδο ευφυίας, ενώ άλλοι κοιμούνται ήσυχοι, δηλώνοντας πως δεν πρόκειται να έχουμε πρόβλημα. Ποιος έχει δίκιο; Αυτό θα το δούμε στο όχι και τόσο μακρινό μέλλον. Ή και όχι, αν μια μέρα το Skynet εξαπολύσει τους terminators να μας αφανίσουν.
* Ο τίτλος του άρθρου προέρχεται από την διάσημη νουβέλα ΕΦ του Philip Dick “Do androids dream of electric sheep” η οποία ενέπνευσε τον Ridley Scott να γυρίζει την ταινία “Blade Runner”.