Ο ψηφιακός μετασχηματισμός δεν αφορά μονάχα το Δημόσιο. Σε παγκόσμια κλίμακα, η νέα τεχνολογία έχει ήδη ξεκινήσει να βρίσκει εφαρμογή μέσα στις πόλεις, μετατρέποντάς τες σε smart cities. Ένα από τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά των “έξυπνων πόλεων” είναι αυτό της συλλογής δεδομένων, τόσο για στατιστικούς λόγους όσο και για την αυτοματοποιημένη λήψη αποφάσεων και την ενεργοποίηση κατάλληλων συστημάτων. Όσο ουτοπικές κι αν ακούγονται οι smart cities του μέλλοντος, είναι ακριβώς αυτή η συλλογή δεδομένων η οποία μπορεί να κάνει μια smart city από ουτοπική, εφιαλτική, αποτελώντας το εφαλτήριο για την κατάφωρη παραβίαση των βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε ιδιωτικότητα και ανθρώπινη αξιοπρέπεια.
Αυτό που κάνει μια οποιαδήποτε πόλη “έξυπνη” είναι η χρήση συστημάτων συλλογής δεδομένων σε συνδυασμό με αυτοματοποιημένα συστήματα ελέγχου διαφόρων παραμέτρων λειτουργίας των υποδομών της πόλης αυτής, έτσι ώστε να βελτιώνονται οι λειτουργίες και να διευκολύνεται η ζωή των πολιτών και των επισκεπτών. Δεδομένα συλλέγονται και αναλύονται μέσω διαφόρων άλλων συστημάτων, δημιουργώντας ένα νέο συνεχώς μεταβαλλόμενο τοπίο. Αυτή η συλλογή δεδομένων είναι που κάνει τη διαφορά και δίνει στις έξυπνες πόλεις τη δυναμική, αλλά ταυτοχρόνως αποτελεί την αχίλλειο πτέρνα τους, όσον αφορά την ιδιωτικότητα.
Οι έξυπνες πόλεις πατάνε πάνω στο Internet of Things, ένα πλήθος από αντικείμενα συνδεδεμένα στο Internet, από απλές κάμερες, θερμοστάτες, αισθητήρες φωτός, μέχρι φωτεινούς σηματοδότες ή κάδους σκουπιδιών. Η λογική είναι πως ακόμη και τα απλά καθημερινά αντικείμενα δεν είναι πλέον “ξεκομμένα” ή “αδρανή” αλλά όλα συμμετέχουν στη συλλογή δεδομένων. Ταυτόχρονα, όμως, η διασύνδεση αυτή ανοίγει και μεγάλες πιθανότητες για αδυναμίες ασφαλείας. Οι έξυπνες συσκευές μπορεί να είναι κάτι νέο για τους δρόμους μιας πόλης, εδώ και καιρό έχουν αρχίσει να μπαίνουν στα σπίτια μας. Για παράδειγμα, τα έξυπνα ψυγεία υπάρχουν εδώ και μια δεκαετία και είναι ακόμη πρόσφατο το παράδειγμα της Samsung, της οποίας τα έξυπνα ψυγεία είχαν ένα κενό ασφαλείας το οποίο επέτρεπε την πρόσβαση σε διάφορα προσωπικά δεδομένα. Στις smart cities, όμως, ένα κενό ασφαλείας θα έθετε τα προσωπικά δεδομένα μιας ολόκληρης κοινότητας σε κίνδυνο, όχι απλά ενός σπιτιού.
Την ίδια στιγμή, η επέκταση των δικτύων 5G, παρ’ ότι υπόσχεται μεγαλύτερες ταχύτητες και δωρεάν πρόσβαση, ανοίγει και νέους κινδύνους. Τα τερματικά 5G υποστηρίζουν πολύ περισσότερες ταυτοχρόνως συνδεδεμένες συσκευές και μεγαλύτερος αριθμός συσκευών ισοδυναμεί με περισσότερες πιθανές οδούς για επιθέσεις.
Μια ακόμη τεράστια αλλαγή αναμένεται να φτάσει με την κυκλοφορία των πρώτων αυτόνομων οχημάτων αλλά και την υλοποίηση των πρώτων “έξυπνων” δρόμων. Αισθητήρες κίνησης αλλά και κάμερες αναμένεται να είναι απαραίτητα για την λειτουργία αυτών των τεχνολογιών, αλλά ταυτοχρόνως αποτελούν και πηγές ανησυχίας όσον αφορά την ανωνυμία των δεδομένων που θα συλλέγουν. Παράλληλα, τυχόν παράνομη πρόσβαση σε αυτά τα δεδομένα θα μπορούσε να οδηγήσει σε παρακολούθηση συγκεκριμένων ατόμων, χωρίς τη γνώση κανενός.
Μιας κι αναφερθήκαμε σε αυτόνομα οχήματα, μια άλλη κατηγορία είναι τα drones, τα οποία ήδη βρίσκονται σε χρήση για διάφορες υπηρεσίες και λειτουργίες. Τα drones μπορούν να κινηθούν αποφεύγοντας εντελώς τους δρόμους και τα κτήρια, υποσχόμενα μια επανάσταση ειδικά στον χώρο της παράδοσης προϊόντων. Σμήνη από drones στον αέρα, όμως, θα παρέχουν και μια νέα οπτική, όντας ικανά να δουν πίσω από φράχτες και μέσα σε κτήρια. Καθώς η τεχνολογία αυτή εξαπλώνεται, οι έξυπνες πόλεις θα πρέπει να οριοθετήσουν τη χρήση τους.
Τέλος, η διαχείριση απορριμμάτων είναι μια τεράστια διαδικασία η οποία όμως μένει εν πολλοίς κρυμμένη από τα μάτια των περισσοτέρων. Η σημασία της, όμως, είναι κολοσσιαία και η διαχείριση στις έξυπνες πόλεις μπορεί να έχει τεράστιο αντίκτυπο, μειώνοντας τη ρύπανση αλλά και την κατανάλωση ενέργειας. Όσο κι αν φαίνεται αδιάφορο, τα δεδομένα που προέρχονται από τα συστήματα αποκομιδής απορριμμάτων μπορούν, μετά από κατάλληλη επεξεργασία, να οδηγήσουν σε παρακολούθηση των συνηθειών και των δραστηριοτήτων ακόμη και μεμονωμένων ατόμων. Η “ανωνυμοποίηση” των δεδομένων αυτών πρέπει να είναι ψηλά στις προτεραιότητες των έξυπνων πόλεων.
Το γενικό συμπέρασμα που προκύπτει από όλες αυτές τις πτυχές της λειτουργίας μιας έξυπνης πόλης είναι πως τα πλεονεκτήματα είναι πολλά και πολύ σημαντικά. Αν όμως δε γίνει σεβαστή η ιδιωτικότητα των πολιτών, οι έξυπνες πόλεις του μέλλοντος μπορεί, αντί για ουτοπίες, να γίνουν εφιαλτικές δυστοπίες στις οποίες παρακολουθείται και αναλύεται ο κάθε ένας πολίτης. Η διασφάλιση της ανωνυμίας των δεδομένων πρέπει να γίνει από τώρα, έτσι ώστε οι έξυπνες πόλεις του εγγύος μέλλοντος να μπορέσουν να “ανθίσουν”.