Για κάθε αρχάριο στη φωτογραφία, μια κάμερα τύπου DSLR ή, εσχάτως, mirrorless ίσως φαίνεται τρομακτική. Ειδικά οι πληροφορίες που προβάλλουν στην οθόνη, με ακαταλαβίστικα νούμερα και κάτι περίεργα διαγράμματα, σίγουρα θα προκαλούν δέος σε όποιον δεν έχει εξοικειωθεί με αυτά. Η πραγματικότητα, όμως, είναι διαφορετική. Όλες αυτές οι πληροφορίες είναι απλές, αρκεί να καταλάβεις πώς λειτουργούν και να αρχίσεις σιγά σιγά να τις χρησιμοποιείς. Όπως, για παράδειγμα, αυτό το διάγραμμα, το οποίο δείχνει κάτι πολύ απλό, πλην όμως φαίνεται σαν κάτι το οποίο ανήκει σε κάποιο εργαστήριο φυσικής. Συνέχισε να διαβάζεις για να μάθεις τι είναι και πώς θα χρησιμοποιήσεις τις πληροφορίες που παρέχει για να βγάλεις καλύτερες φωτογραφίες.

Το όνομα αυτού του διαγράμματος είναι «ιστόγραμμα» και όχι, δεν είναι κάτι αποκλειστικό στη φωτογραφία. Τα ιστογράμματα είναι μια κατηγορία γραφικών παραστάσεων, τα οποία χρησιμοποιούνται κατά κόρον σε πολλές επιστήμες. Στον τομέα της φωτογραφίας, αυτό που δείχνει είναι η κατανομή των pixels μιας εικόνας, με βάση τη φωτεινότητα.

Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Η κάθε εικόνα αποτελείται από pixels και το κάθε pixel από sub-pixels, το κόκκινο, το πράσινο και το μπλε. Σχεδόν σε όλες τις συσκευές, οι φωτογραφίες καταλήγουν σε ένα format όπου κάθε χρώμα μπορεί να πάρει 256 τιμές φωτεινότητας, από το 0 (μαύρο) έως το 255 (καθαρό εκάστοτε χρώμα). Συνολικά, συνδυάζοντας αυτά τα τρία sub-pixels, παίρνουμε την φωτεινότητα του κάθε pixel, επίσης από το 0 έως το 255, δηλαδή από το καθαρό μαύρο έως το άσπρο.

Αν, σε μια οποιαδήποτε φωτογραφία, καθίσουμε και χωρίσουμε όλα τα pixels αναλόγως της φωτεινότητάς τους, θα έχουμε 256 ομάδες: η πρώτη ομάδα θα είναι τα pixels με φωτεινότητα 0, η δεύτερη τα pixels με φωτεινότητα 1, και ούτω καθ’ εξής, μέχρι την τελευταία ομάδα με όλα τα pixels με φωτεινότητα 255. Αν μετρήσουμε τα pixels σε κάθε ομάδα, έχουμε τη βάση για να φτιάξουμε το ιστόγραμμα της φωτογραφίας. Για παράδειγμα, μπορεί η ομάδα 0 να έχει 22 pixels, η ομάδα 1 να έχει 49, κ.ο.κ. μέχρι την ομάδα 255 η οποία μπορεί να έχει… 14. Αν κάνουμε ένα διάγραμμα και χωρίσουμε τον οριζόντιο άξονα σε 256 τμήματα, μπορούμε να βάλουμε στον κάθετο άξονα το πλήθος των pixels που αντιστοιχούν σε κάθε φωτεινότητα, με μια κάθετη γραμμή. Όσο περισσότερα τα pixels κάθε ομάδας, τόσο ψηλότερη θα είναι η γραμμή. Στη διαδικασία αυτή, δεν έχει σημασία η θέση του κάθε pixel, παρά μόνο η φωτεινότητά του. Δεν μας ενδιαφέρει το pixel είναι στο κέντρο ή σε κάποια γωνία, ούτε αν αποτελεί τμήμα της εικόνας σε σημαντικό σημείο ή βρίσκεται σε κάποια περιοχή φλου. Το ιστόγραμμα είναι, απλά, η σούμα του αριθμού των pixels για κάθε φωτεινότητα.

Μορφή

Ακριβώς επειδή ο οριζόντιος άξονας ξεκινάει από το μαύρο και καταλήγει στο άσπρο, η μορφή του ιστογράμματος έχει σημασία. Στα αριστερά του ιστογράμματος έχουμε την περιοχή με τα σκοτεινά pixels, ενώ στα δεξιά βρίσκονται τα πολύ φωτεινά pixels – και η ενδιάμεση περιοχή αντιπροσωπεύει τα pixels με μέση ένταση. Σε γενικές γραμμές, μπορούμε να δούμε το κάθε ιστόγραμμα ως ένα κύμα. Αν η κορυφή του κύματος βρίσκεται χοντρικά κάπου στο κέντρο, έχουμε μια ισορροπημένη φωτογραφία. Αν η κορυφή είναι στα αριστερά, τότε η εικόνα μας είναι σκοτεινή – απλά επειδή το μεγαλύτερο πλήθος των pixels βρίσκεται στη σκοτεινή περιοχή. Αντιθέτως, αν η κορυφή βρίσκεται στα δεξιά, τότε η εικόνα μας είναι πολύ φωτεινή – για τον ίδιο λόγο. Προφανώς, η μορφή του ιστογράμματος διαφέρει από φωτογραφία σε φωτογραφία και μπορεί να έχει οποιαδήποτε μορφή, είτε με κορυφή στη μέση, είτε να είναι ισοκατανεμημένη, είτε να έχει κορυφές σε διάφορα σημεία.

Χρώμα

Ακριβώς την ίδια δουλειά μπορούμε να κάνουμε και με κάθε sub-pixel, δηλαδή με κάθε ένα από τα τρία βασικά χρώματα που αποτελούν κάθε εικόνα στους υπολογιστές, το κόκκινο, το πράσινο και το μπλε. Απλά, το κάθε ιστόγραμμα θα αναπαριστά την φωτεινότητα του κάθε pixel μόνο στο εκάστοτε κανάλι. Αυτό ίσως είναι για πιο προχωρημένες καταστάσεις, όμως.

Μορφή β’

Η μορφή του ιστογράμματος μπορεί να δείξει και άλλα πράγματα σε ένα έμπειρο μάτι. Για παράδειγμα, ένα ιστόγραμμα το οποίο μηδενίζεται στις άκρες, δείχνει μια εικόνα χωρίς αντίθεση. Γιατί; Αν όλα τα pixels έχουν φωτεινότητα μέσης έντασης, ενώ δεν υπάρχουν σχεδόν καθόλου pixels πολύ σκοτεινά και πολύ φωτεινά, τότε η εικόνα είναι αυτό που στην φωτογραφική διάλεκτο αποκαλείται «σούπα». Αντιθέτως, αν το ιστόγραμμα μηδενίζεται στο κέντρο, ενώ στα άκρα έχουμε δύο κορυφές, τότε η εικόνα έχει πολύ μεγάλη αντίθεση. Η εξήγηση είναι το ακριβώς αντίθετο του προηγούμενου παραδείγματος: έχουμε μεγάλο πλήθος pixels είτε πολύ σκοτεινά είτε πολύ φωτεινά, ενώ πολύ λίγα έχουν μέση φωτεινότητα. Επομένως, έχουμε μια εικόνα με πολύ σκοτεινές και πολύ φωτεινές περιοχές.

Έκθεση

Το ιστόγραμμα μπορεί να σε βοηθήσει να βγάλεις καλύτερες φωτογραφίες. Για παράδειγμα, αν βλέπεις πως το ιστόγραμμα της φωτογραφίας σου βρίσκεται στα αριστερά, ίσως θα πρέπει να ρυθμίσεις καταλλήλως τη μηχανή για να βελτιώσεις τη φωτεινότητα – είτε μεγαλώνοντας τον χρόνο έκθεσης, είτε ανοίγοντας το διάφραγμα, είτε προσθέτοντας στην αντιστάθμιση έκθεσης. Ομοίως, αν δεις πως το ιστόγραμμα της φωτογραφίας σου είναι μετατοπισμένο στα δεξιά, τότε θα πρέπει να μειώσεις τη φωτεινότητα γιατί ήδη έχεις πολύ μεγάλο αριθμό από pixels στο άσπρο, όπερ σημαίνει πως τα περισσότερα pixels του αισθητήρα απλά βλέπουν μεγαλύτερη φωτεινότητα απ’ όση μπορούν να καταλάβουν.

Μπορείς να δεις ιστόγραμμα από οποιαδήποτε φωτογραφία, όχι μόνο στην μηχανή αλλά και στον υπολογιστή. Τα περισσότερα προγράμματα επεξεργασίας εικόνας, δωρεάν ή εμπορικά, έχουν τη δυνατότητα να προβάλλουν το ιστόγραμμα οποιασδήποτε εικόνας. Άνοιξε φωτογραφίες, δες τα ιστογράμματά τους και προσπάθησε να «νιώσεις» το γιατί έχουν τη μορφή που έχουν. Επίσης, αρκετά προγράμματα τύπου Photoshop σου επιτρέπουν να επέμβεις σε κάθε φωτογραφία, αλλάζοντας τη μορφή του ιστογράμματος. Δες τις διαφορές όταν αλλάζεις τη φωτεινότητα, το gamma, την αντίθεση και άλλες παραμέτρους κάθε φωτογραφίας, για να αποκτήσεις μια καλύτερη αίσθηση του τι αναπαριστά το ιστόγραμμα. Σύντομα, θα μπορείς να το χρησιμοποιείς με μια ματιά, για να βγάζεις καλύτερες φωτογραφίες!