Η ιστορία είναι παλιά. Πολύ παλιά. Το Internet απλά την έκανε επίκαιρη μα και επικίνδυνη. Όσο η ζωή όλων μας περνά στο ψηφιακό “σύμπαν”, η προστασία των προσωπικών δεδομένων γίνεται ολοένα και περισσότερο αναγκαία και σοβαρή. Παράλληλα, ζούμε σε μια εποχή στην οποία οι αποστάσεις έχουν μειωθεί, ολόκληρος ο πλανήτης έχει “μικρύνει”, τόσο σε επίπεδο επικοινωνίας όσο και μετάβασης. Πλέον μπορεί ο οποιοσδήποτε, με σχετικά μικρό κόστος, να ταξιδέψει οπουδήποτε, χωρίς πρόβλημα. Αυτό μπορεί να φαίνεται – και στις περισσότερες περιπτώσεις είναι – πλεονέκτημα, όμως έχει και σκοτεινές πτυχές. Το doxing (ενίοτε γραμμένο και ως doxxing) αποτελεί το χειρότερο παράδειγμα της σκοτεινής πλευράς της τεχνολογίας.

Τι είναι “doxing”

Η λέξη προέρχεται από την λέξη “documents”, η οποία στην αργκό μεταφέρεται ως “docs” και στην αργκό των hackers ως “dox”. Τα έγγραφα στα οποία αναφέρονται οι hackers είναι αυτά που οι αγγλόφωνοι ονομάζουν “public documents” δηλαδή τα δημόσια έγγραφα όπως το διαβατήριο, η ταυτότητα, η άδεια οδήγησης, πιστοποιητικά, εν γένει οτιδήποτε εκδίδεται από κρατικές υπηρεσίες και περιέχει προσωπικά στοιχεία (πχ διεύθυνση κατοικίας, τηλέφωνο, ονοματεπώνυμο, ηλικία, κ.τ.λ.) Το doxing είναι η πρακτική της δημοσιοποίησης τέτοιων εγγράφων κάποιου ατόμου, είτε ως εκδίκηση είτε ως μέσο πίεσης. Συχνά βέβαια το doxing παίρνει ακόμη πιο άσχημη τροπή, καθώς πολλοί αυτόκλητοι “τιμωροί” χρησιμοποιούν αυτά τα δεδομένα για να κάνουν τη ζωή των θυμάτων κόλαση.

Η πλάνη του “δεν έχω τίποτα να κρύψω”

Την ατάκα αυτή την έχουμε ακούσει, ως επιχείρημα, δεκάδες φορές από ισάριθμα άτομα, όταν προσπαθούμε να προειδοποιήσουμε για τους κινδύνους του Internet και του ποσταρίσματος ιδιαιτέρως προσωπικών πληροφοριών, ή ακόμη και τους κινδύνους σχετικά με διαρροές προσωπικών δεδομένων. Το θέμα, όμως, δεν είναι το αν έχεις κάτι να κρύψεις· για κάποιον που θέλει να σε εκφοβίσει, λεπτομέρειες όπως η διεύθυνση κατοικίας, οι αριθμοί τηλεφώνων, ακόμη και η διεύθυνση της εργασίας μας ή η πινακίδα του αυτοκινήτου μας μπορούν να γίνουν όπλα εναντίον σου.

Ο κίνδυνος των vigilantes

Το doxing δεν γίνεται από ένα άτομο. Αν ήταν έτσι, το πρόβλημα θα ήταν σαφώς μικρότερο – αλλά και πάλι όχι ανύπαρκτο. Υπάρχουν ολόκληρες κοινότητες από αυτόκλητους ψηφιακούς “τιμωρούς” (vigilantes) στις οποίες κάποιο άτομο, που θεωρεί ότι θέλει να τιμωρήσει κάποιο άλλο άτομο, πηγαίνει και αναρτά τις προσωπικές πληροφορίες του στόχου. Έπειτα, ο “στόχος” δέχεται επιθέσεις διαφόρων ειδών από όλους τους τιμωρούς, πολύ συχνά χωρίς λόγο, χωρίς καν να γνωρίζουν το άτομο που στοχοποιείται, ούτε καν ποιος έχει δίκιο ή άδικο. Το χειρότερο είναι πως αυτές οι κοινότητες τιμωρών πολύ συχνά δημιουργούν θύματα μόνοι τους – κατά την καθομιλουμένη, ψάχνονται για καυγάδες και τσακωμούς σε πλατφόρμες όπως το Facebook, το Instagram ή το Twitter.

Τραγικές περιπτώσεις doxing

Πριν από λίγους μήνες, τον περασμένο Ιούλιο, μια γιατρός στην Αυστρία η οποία είχε γίνει γνωστή μέσω συνεντεύξεων για την αναγκαιότητα εμβολιασμού κατά του COVID-19, έγινε στόχος από συνωμοσιολόγους και ομάδες που θεωρούσαν πως η πανδημία είναι ψέμα. Μετά από συνεχείς ενοχλήσεις, απειλητικά μηνύματα, μέχρι και επιθέσεις στο ιατρείο της, η γιατρός αυτοκτόνησε λόγω του συνεχούς εκφοβισμού.

Σε μια άλλη περίπτωση στη βόρειο Αμερική, μια γυναίκα έπεσε θύμα doxing με το κινητό της τηλέφωνο και τις φωτογραφίες της να δημοσιεύονται επί πολλούς μήνες σε ψεύτικες αγγελίες για σεξ, με αποτέλεσμα να δέχεται καθημερινά δεκάδες μηνύματα, φωτογραφίες και κλήσεις.

Μια τρίτη περίπτωση αφορά μια γυναίκα η οποία εμφανίστηκε σε ένα βίντεο, στο οποίο σε μια στιγμή οργής (road rage) βγήκε από το όχημά της και επιτέθηκε σε ένα άλλο όχημα, στο δρόμο. Οι αυτόκλητοι τιμωροί δεν άργησαν να βρουν μια γυναίκα η οποία θεώρησαν πως ήταν η δράστης του βίντεο (άγνωστο το αν ήταν ή όχι) και ξεκίνησαν τις επιθέσεις και τις απειλές. Αλλά πολύ σύντομα, άλλοι αυτόκλητοι τιμωροί, εντόπισαν τα στοιχεία του ατόμου που είχε καταγράψει το βίντεο και… έγινε κι αυτός στόχος απειλών και εκφοβισμού!

Όλοι είμαστε πιθανοί στόχοι

Το Internet δημιουργεί μια πλασματική αίσθηση ανωνυμίας και ασφάλειας. Πλατφόρμες όπως το Facebook μπορεί να έχουν ονοματεπώνυμο – όχι πως κανένας ελέγχει αν αυτά είναι αληθινά – αλλά πολλές άλλες λειτουργούν απλά με ένα ψευδώνυμο. Το Twitch, το Steam, το Discord, το Reddit, ακόμη και το Twitter ή το Instagram ή το TikTok, δεν εμφανίζουν τα πραγματικά στοιχεία του χρήστη, ενώ πουθενά δεν υπάρχει σοβαρός έλεγχος. Οποιοσδήποτε αποφασισμένος “τιμωρός”, όμως, μπορεί να βρει πληροφορίες, αν αποφασίσει να ασχοληθεί. Μην βάζεις στο μυαλό σου σκοτεινά δωμάτια, hackers που γράφουν κατεβατά ακατανόητου και μυστικιστικού κώδικα, ή τίποτα τέτοιο. Το να βρει κανείς πληροφορίες είναι πολύ πιο απλό. Τσεκάροντας τις λίστες των φίλων, των ακολούθων, ή των ακολουθούμενων, μπορεί να αρχίσει να καταλαβαίνει πράγματα. Μπορούν να μάθουν πληροφορίες ακόμη και φτιάχνοντας ψεύτικους λογαριασμούς και στέλνοντας “αθώα” μηνύματα, είτε στον ίδιο τον στόχο είτε στους φίλους του. Η διαδικασία αυτή έχει και όνομα: “social engineering”! Σκέψου πως, απλά από τα likes ή τα σχόλια ενός φίλου σε μια “ανοιχτή” φωτογραφία στο Facebook, κάποιος μπορεί να καταλάβει πως είσαι καλός φίλος με 2-3 άτομα, αλλά και σε ποιο σχολείο πήγες. Έπειτα, μέσω ενός ψεύτικου προφίλ, ακόμη και ψεύτικου προφίλ που μοιάζει με το προφίλ φίλου του φίλου, να στείλει μήνυμα σε αυτά τα άτομα λέγοντας κάτι όπως “είμαστε παλιοί συμμαθητές, έχεις το τηλέφωνό του; Μένει ακόμη στην οδό τάδε;” Ξαφνικά, μέσα από την καλή πρόθεση ενός φίλου, οι επιτήδειοι μαθαίνουν το τηλέφωνό σου, ή και τη διεύθυνσή σου.

Ο κίνδυνος υπάρχει και για κάποιον άλλο λόγο: δεν χρειάζεται να κάνεις κάτι για να προκαλέσεις. Μια απλή διαφωνία σε κάποιο post, μια αντίδραση, ακόμη και μια αντιπαλότητα σε κάποιο on-line game, είναι αρκετά για να σε βάλουν στο στόχαστρο κάποιου.

Τι μπορείς να κάνεις για να μειώσεις τον κίνδυνο

Δεν υπάρχει απλή και εύκολη λύση. Αν υπάρχουν πληροφορίες για εσένα στο Internet, κάποιος αποφασισμένος θα τις βρει. Το πιθανότερο είναι πως ήδη έχεις μοιραστεί αρκετές – ή και πολλές – πληροφορίες. Αυτό που μπορείς να κάνεις είναι να αρχίσεις μια διαδικασία καθαρισμού της ψηφιακής σου παρουσίας. Οι περισσότεροι άνθρωποι σκέφτονται πως θέλουν να έχουν παρουσία στο Internet, για να μπορούν να τους βρίσκουν γνωστοί, φίλοι και συγγενείς. Αυτό είναι το πρώτο λάθος. Αν δεν είναι επιβεβλημένη η παρουσία σου, πχ για επαγγελματικούς λόγους, το καλύτερο θα είναι να εξαφανιστείς.

• Αφαίρεσε φωτογραφίες, posts, δημοσιεύσεις, τα οποία περιέχουν στοιχεία για το πού μένεις ή πού εργάζεσαι, από την κοινή θέα. Δεν χρειάζεται όλα αυτά να είναι δημόσια, μπορείς να τα μοιραστείς μόνο με τους φίλους σου. Μπορείς επίσης να μαζέψεις όλους τους φίλους που πραγματικά γνωρίζεις, να τους βάλεις σε μια ομάδα του Facebook, και να μοιράζεσαι τις προσωπικές σου φωτογραφίες μόνο με αυτούς. Όλοι οι άλλοι, οι άγνωστοι ιντερνετικοί “φίλοι”, δεν χρειάζεται να τις βλέπουν.
• Σταμάτα να μοιράζεσαι προσωπικές πληροφορίες στο Internet. Όσο αθώα κι αν φαίνονται κάποια άτομα, στο Internet δε μπορείς ποτέ να είσαι σίγουρος για το τι κρύβεται πίσω από τα άτομα με τα οποία μιλάς. Αν δεν γνωρίζεις προσωπικά το κάθε άτομο, μην μοιράζεσαι τίποτα. Ακόμη και μια απλή, φαινομενικά φιλική, πρόσκληση για καφέ μπορεί να κρύβει απώτερα κίνητρα.
• Ασφάλισε τους λογαριασμούς σου. Παντού. Φρόντισε να χρησιμοποιείς έναν μοναδικό κωδικό για κάθε ένα site ή υπηρεσία. Μην χρησιμοποιείς τον ίδιο (ούτε παρόμοιο) κωδικό σε όλα τα sites. Χρησιμοποίησε κάποιο password manager για να αποθηκεύσεις τους κωδικούς, μιας και το ζητούμενο είναι να μη μπορείς να θυμάσαι ούτε καν εσύ τον κωδικό σου. Για να αξιολογήσεις τον κωδικό σου, η μέθοδος είναι απλή: ο κωδικός είναι δεν αρκετά μεγάλος και πολύπλοκος εάν κάποιος μπορεί να τον δει και σε 5 δευτερόλεπτα να τον απομνημονεύσει. Οι κωδικοί σου θα πρέπει να είναι τόσο μεγάλοι και πολύπλοκοι ώστε να μην ανησυχείς καν για το αν κάποιος κοιτάξει την ώρα που τον πληκτρολογείς. Παράδειγμα κακού κωδικού: john#23682. Παράδειγμα καλού κωδικού: jXOy~mPt[B1″KXgWZ!}qΟQj0~Q5\Yfp#
• Ως δεύτερο βήμα, πρέπει να ενεργοποιήσεις την ταυτοποίηση δύο ή πολλών παραγόντων (2 Factor Authentication ή Multi-Factor Authentication). Αυτό σημαίνει πως, κάθε φορά που θα κάνεις σύνδεση σε οποιονδήποτε λογαριασμό, θα πρέπει να βάζεις τον κωδικό αλλά και να σου έρχεται δεύτερος κωδικός ως μήνυμα στο κινητό, ή θα πρέπει να βάλεις το δακτυλικό αποτύπωμα στο κινητό, ή κάποια άλλη μέθοδος ταυτοποίησης (πχ ειδικό app). Έτσι, ακόμη κι αν κάποιος καταφέρει και υποκλέψει ή βρει τον πρώτο κωδικό, δε θα μπορεί να συνδεθεί.
• Φρόντισε ώστε όλοι σου οι φίλοι, γνωστοί, συγγενείς, να μην δίνουν πληροφορίες για εσένα μέσω Internet σε κανέναν, χωρίς πρώτα να σε ρωτήσουν. Κατά βάσιν, να μη δίνουν πληροφορίες για εσένα σε οποιονδήποτε, είτε μέσω Internet, είτε μέσω τηλεφώνου, είτε με οποιονδήποτε τρόπο, χωρίς τη δική σου συγκατάθεση. Ακόμη κι αν γνωρίζουν το άλλο πρόσωπο, ακόμη κι αν γνωρίζουν ότι γνωρίζεις το άλλο πρόσωπο.

Τι μπορείς να κάνεις αν έχεις πέσει θύμα doxing

Το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνεις είναι να μην πανικοβληθείς. Μη διαγράψεις τα όποια στοιχεία βρεις, όπως μηνύματα ή κλήσεις, καθώς αυτά είναι στοιχεία που μπορεί να χρειαστούν για την ταυτοποίηση των δραστών, αλλά και ως αποδεικτικά στοιχεία. Σε όποιες πλατφόρμες το υποστηρίζουν, μπορείς να κάνεις αναφορά για απειλητικά ή ενοχλητικά μηνύματα, να μπλοκάρεις τον θύτη, αλλά και να ενημερώσεις τις αρχές για αυτό. Η δίωξη ηλεκτρονικού εγκλήματος έχει τις κατάλληλες προσβάσεις για να εντοπίσει τους θύτες. Ενημέρωσε την οικογένειά σου ή και τους κοντινούς σου ανθρώπους για το τι συμβαίνει, αλλά και τους ανθρώπους στην δουλειά σου, ειδικά αν έχει διαρρεύσει το πού δουλεύεις. Σε περίπτωση που τα δεδομένα αφορούν τραπεζικούς λογαριασμούς, επικοινώνησε με την τράπεζα και ενημέρωσε για το τι συμβαίνει. Βεβαιώσου για την ασφάλεια των πιστωτικών και χρεωστικών καρτών σου, αλλά και για τα στοιχεία του on-line banking. Βεβαιώσου πως οι λογαριασμοί σου σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι ιδιωτικοί και μη ορατοί σε τρίτους.

Τέλος, μην κατηγορείς τον εαυτό σου για τη συμπεριφορά κακόβουλων ατόμων. Όλοι κινδυνεύουμε από κάτι τέτοιο. Δεν φταις εσύ αν κάποιοι “ψάχνονται”.

Αντιμετώπιση του doxing

Αυτή τη στιγμή, η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι από τις πιο ασφαλείς περιοχές του κόσμου, καθώς υπάρχει ιδιαίτερη ευαισθητοποίηση – και νομική – στην ιδιωτικότητα και την προστασία των προσωπικών δεδομένων. Δυστυχώς, όμως, το doxing από μόνο του δεν κρίνεται ως παράνομο. Από την άλλη, το doxing σχεδόν πάντα έχει άλλα αποτελέσματα και η παρενόχληση, οι απειλές, οι οικονομικής φύσεως απάτες, η πλαστοπροσωπία, οι σωματικές βλάβες, η δολιοφθορά, όλα είναι ποινικώς κολάσιμα αδικήματα. Όπως και η δημοσιοποίηση ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων. Σύντομα θα υπάρχουν και νομικά εργαλεία για την αντιμετώπιση του doxing. Σε κάθε περίπτωση, όλες οι μεγάλες πλατφόρμες αλλά και οι μηχανές αναζήτησης διαθέτουν εργαλεία για την διαγραφή πληροφοριών που σχετίζονται με προσωπικά δεδομένα. Υπάρχει μέχρι και το λεγόμενο “right to erasure” (δικαίωμα στη λήθη), το οποίο υπάρχει ως πρόβλεψη στο GDPR, το οποίο διασφαλίζει το δικαίωμα του κάθε ανθρώπου στη διαγραφή των δεδομένων που σχετίζονται με αυτόν.

Το doxing φέρνει, όμως, στην επιφάνεια ένα άλλο πρόβλημα: το ότι μια μεγάλη μερίδα κόσμου δεν καταλαβαίνει πλήρως τις συνέπειες της δημοσίευσης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και στο Internet. Η συμπεριφορά του “δεν έχω τίποτα να κρύψω” ή, ακόμα χειρότερα, του “δεν με ενδιαφέρει”, μπορούν να έχουν τραγικές συνέπειες για τον καθένα μας. Το Internet δεν είναι ασφαλές και η ευκολία με την οποία αναπαράγονται πληροφορίες κάνει τις συνέπειες της αλόγιστης χρήσης του ακόμη πιο σοβαρές. Το καλύτερο που μπορείς να κάνεις είναι να θεωρείς το Internet σαν την κεντρική πλατεία της πόλης σου. Όπως δεν θα πήγαινες να κολλήσεις τις φωτογραφίες σου, τον αριθμό του τηλεφώνου σου, ή τη διεύθυνσή σου στην πλατεία Συντάγματος, για παράδειγμα, ή να τσακωθείς με κάποιον άγνωστο εκεί, έτσι και στο Internet δεν θα πρέπει να δημοσιεύεις το οτιδήποτε δεν θέλεις να βρεθεί σε κοινή θέα, ούτε να ανοίγεις αντιπαραθέσεις με αγνώστους.