Με το πρώτο ανάγνωσμα θα σκεφτόταν κανείς ότι η συγκεκριμένη διεθνής ημέρα ξεκίνησε την εποχή που δεν υπήρχε Internet και ήταν λογικό να ζητείται από τις κοινωνίες και τους ανθρώπους ελεύθερη και καθολική πρόσβαση στην πληροφορία. Κι όμως η 28η Σεπτεμβρίου ως Διεθνής Ημέρα για την Καθολική Πρόσβαση στην Πληροφορία (IDUAI) ανακηρύχθηκε στη γενική διάσκεψη της UNESCO το 2015 και αναγνωρίστηκε από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ το 2019. Ο στόχος της ημέρας αυτής είναι να υπογραμμίζει την κρίσιμη σημασία της πρόσβασης στην πληροφόρηση ως θεμελιώδους ανθρώπινου δικαιώματος και ακρογωνιαίο λίθο για τη βιώσιμη ανάπτυξη, τη δημοκρατία και την ισότητα. Κι αν όλα αυτά τα θεωρείς δεδομένα το 2024 που όλος ο πλανήτης μας είναι συνδεδεμένος καλύτερα να το ξανασκεφτείς.
Είναι περιττό να το πούμε, αλλά πρέπει να το έχουμε συνεχώς υπόψη μας διότι τείνουμε να το ξεχνάμε με τον συνεχή βομβαρδισμό πληροφοριών: η πρόσβαση στην πληροφορία μας ενδυναμώνει και σαν άτομα και σαν κοινότητες και μας επιτρέπει να λαμβάνουμε τεκμηριωμένες αποφάσεις. Επίσης, με τον τρόπο αυτό ενισχύεται η καινοτομία, προάγεται η συμπερίληψη και η κοινωνική πρόοδος. Στη σημερινή ψηφιακή εποχή, η διαθεσιμότητα πληροφοριών είναι πιο κρίσιμη από ποτέ. Επιτρέπει στους πολίτες να θέτουν τις κυβερνήσεις τους σε λογοδοσία, να συμμετέχουν στη δημόσια ζωή και να συμβάλλουν στην ανάπτυξη των κοινωνιών τους. Επιπλέον, η πρόσβαση στην πληροφόρηση είναι απαραίτητη για την πραγμάτωση άλλων ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως η ελευθερία της έκφρασης και το δικαίωμα στην εκπαίδευση.
Κι ενώ το ψήφισμα της UNESCO ήταν μια απάντηση στην αυξανόμενη αναγνώριση του ρόλου που διαδραματίζει η πληροφορία στην ενδυνάμωση των ανθρώπων και την προώθηση της δημοκρατικής διακυβέρνησης, η αναγνώριση από τον ΟΗΕ υπογράμμισε την παγκόσμια δέσμευση να διασφαλιστεί ότι η πρόσβαση στην πληροφόρηση τηρείται ως παγκόσμιο δικαίωμα, αναπόσπαστο για την επίτευξη των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης.
Προκλήσεις και ευκαιρίες
Παρά τη σημαντική πρόοδο, εξακολουθούν να υπάρχουν πολλές προκλήσεις όσον αφορά τη διασφάλιση της καθολικής πρόσβασης στην πληροφορία. Το ψηφιακό χάσμα, οι περιοριστικοί νόμοι και η έλλειψη υποδομών είναι μερικά από τα εμπόδια που εμποδίζουν την ελεύθερη ροή των πληροφοριών. Σε πολλά μέρη του κόσμου, οι περιθωριοποιημένες κοινότητες, συμπεριλαμβανομένων των γυναικών, των αγροτικών πληθυσμών και των ατόμων με αναπηρίες, αντιμετωπίζουν σημαντικά εμπόδια.
Ωστόσο, η ψηφιακή εποχή παρουσιάζει επίσης πολλές ευκαιρίες για να γεφυρωθούν αυτά τα κενά. Οι εξελίξεις στην τεχνολογία, όπως το πανταχού παρόν διαδίκτυο και οι κινητές επικοινωνίες, έχουν τη δυνατότητα να εκδημοκρατίσουν την πρόσβαση στις πληροφορίες.
Συμπεράσματα και τι σημαίνει σήμερα
Η Παγκόσμια Ημέρα για την Καθολική Πρόσβαση στην Πληροφορία έχει σημαντικό νόημα στον σημερινό κόσμο, τονίζοντας τον κρίσιμο ρόλο που διαδραματίζει η πρόσβαση στις πληροφορίες για την προώθηση της διαφάνειας, της λογοδοσίας και της συμμετοχής:
- Ενδυνάμωση των πολιτών: Η πρόσβαση στην πληροφορία επιτρέπει στους πολίτες να συμμετέχουν πληρέστερα στη δημόσια ζωή, να ζητούν από τις αρχές υπεύθυνες και να υπερασπίζονται τα δικαιώματά τους.
- Προώθηση της διαφάνειας και της λογοδοσίας: Σε μια δημοκρατική κοινωνία, η διαφάνεια είναι απαραίτητη για την οικοδόμηση εμπιστοσύνης μεταξύ της κυβέρνησης και των πολιτών της. Η πρόσβαση στην πληροφορία διασφαλίζει ότι οι κυβερνητικές ενέργειες είναι ανοιχτές σε έλεγχο, μειώνοντας τη διαφθορά και ενισχύοντας τη λογοδοσία.
- Υποστήριξη της βιώσιμης ανάπτυξης: Η πρόσβαση στην πληροφορία είναι ζωτικής σημασίας για την επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ). Υποστηρίζει διάφορες πτυχές της ανάπτυξης, συμπεριλαμβανομένης της εκπαίδευσης, της υγείας και της οικονομικής ανάπτυξης, παρέχοντας τα απαραίτητα δεδομένα και γνώσεις για την προώθηση της προόδου.
- Γεφύρωση ψηφιακού χάσματος: Η διασφάλιση ότι οι περιθωριοποιημένες κοινότητες, όπως αυτές στις αγροτικές περιοχές ή με περιορισμένους πόρους, έχουν πρόσβαση στην πληροφόρηση είναι ζωτικής σημασίας για την προώθηση της ισότητας και της κοινωνικής ένταξης.
- Ενίσχυση της καινοτομίας και της ανταλλαγής γνώσεων: Η πρόσβαση στην πληροφορία προάγει την καινοτομία επιτρέποντας στους ανθρώπους να μοιράζονται γνώσεις, ιδέες και βέλτιστες πρακτικές. Ενθαρρύνει τη συνεργασία και τη δημιουργικότητα, οδηγώντας την πρόοδο σε πολλούς τομείς.
- Προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων: Η πρόσβαση στην πληροφορία είναι θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα που στηρίζει άλλα δικαιώματα, όπως η ελευθερία της έκφρασης και το δικαίωμα στην εκπαίδευση. Η διασφάλιση του σεβασμού αυτού του δικαιώματος είναι απαραίτητη για την προστασία και την προαγωγή όλων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Συνοπτικά, η Παγκόσμια Ημέρα για την Καθολική Πρόσβαση στην Πληροφορία υπογραμμίζει τη σημασία της διασφάλισης ότι όλοι, ανεξάρτητα από το υπόβαθρο ή το που ζουν, έχουν δικαίωμα στην πληροφορία. Αυτή η πρόσβαση είναι ζωτικής σημασίας για την ενδυνάμωση των ατόμων, την προώθηση της διαφάνειας, την υποστήριξη της βιώσιμης ανάπτυξης, τη γεφύρωση των ψηφιακών διαφορών, την προώθηση της καινοτομίας και την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.