Τα μάτια είναι το παράθυρο της ψυχής. Το ρητό υπάρχει από την αρχαιότητα, όμως στις μέρες μας παίρνει μια άλλη ερμηνεία, επιβεβαιώνοντας κατά κάποιον τρόπο την αρχαία γνώση: ερευνητές πλέον απέδειξαν την άμεση σύνδεση των ματιών με τον εγκέφαλο, σε ένα διαφορετικό επίπεδο από το προφανές. Στα μάτια εμφανίζονται τα πρώτα σημάδια νοητικής κατάπτωσης.
Οι ερευνητές επιστράτευσαν την συνεργασία μιας ολόκληρης περιοχής, του Norfolk της Αγγλίας, και παρακολούθησαν την υγεία 8.623 ανθρώπων για πολλά χρόνια. Στο τέλος της μελέτης, 537 εθελοντές είχαν αναπτύξει άνοια, παρέχοντας στους ερευνητές ένα πλήρες ιστορικό και δεδομένα για να προσπαθήσουν να εντοπίσουν παράγοντες που προηγήθηκαν της διάγνωσης.
Στην αρχή της μελέτης, έβαλαν τους εθελοντές να κάνουν ένα τεστ οπτικής ευαισθησίας. Για το τεστ αυτό, τους έδειχναν σε οθόνη ένα πεδίο με κινούμενες κουκκίδες· οι εθελοντές έπρεπε να πατήσουν ένα κουμπί μόλις έβλεπαν να αρχίζει να σχηματίζεται ένα τρίγωνο. Όσοι από αυτούς ανέπτυξαν άνοια, στο αρχικό τεστ ήταν πολύ πιο αργοί στον εντοπισμό του τριγώνου στην οθόνη, σε σχέση με αυτούς που δεν ανέπτυξαν άνοια.
Γιατί, όμως;
Στο Alzheimer’s, τα προβλήματα όρασης εκδηλώνονται πιο νωρίς, καθώς οι τοξικές αμυλοειδείς πλάκες προσβάλουν πρώτα τα τμήματα του εγκεφάλου που σχετίζονται με την όραση, ενώ τα τμήματα του εγκεφάλου που σχετίζονται με τη μνήμη καταστρέφονται όσο η ασθένεια προχωρά. Επομένως, τα τεστ όρασης μπορεί να δείξουν προβλήματα προτού εμφανιστούν στα τεστ μνήμης.
Στη νόσο Alzheimer’s υπάρχουν και άλλες πλευρές της οπτικής επεξεργασίας που εμφανίζουν πρόβλημα, όπως η ικανότητα του ασθενούς να διακρίνει τα περιγράμματα αντικειμένων (ευαισθησία αντίθεσης) και να διακρίνει μεταξύ συγκεκριμένων χρωμάτων (η ικανότητα να δει το μπλε-πράσινο τμήμα του φάσματος), κι αυτά μπορεί να επηρεάσουν τις ζωές των ανθρώπων χωρίς αυτοί να το καταλάβουν. Ένα άλλο σημάδι του Alzheimer’s είναι μια μείωση στην ικανότητα ανασταλτικού ελέγχου της κίνησης των ματιών, κατά την οποία οι ασθενείς δυσκολεύονται να αγνοήσουν ερεθίσματα που αποσπούν την προσοχή, και η οποία εμφανίζεται ως πρόβλημα ελέγχου της κίνησης των ματιών.
Εάν η άνοια κάνει πιο δύσκολη την αγνόηση άσχετων ερεθισμάτων, τότε μπορεί να αυξάνει και τον κίνδυνο σε οδήγηση οχημάτων, κάτι που βρίσκεται υπό μελέτη στο Loughborough University, στο οποίο έγινε η μελέτη.
Υπάρχουν και στοιχεία που δείχνουν πως οι άνθρωποι με άνοια επεξεργάζονται τα πρόσωπα των ανθρώπων ανεπαρκώς, και δεν ακολουθούν το συνηθισμένο μοτίβο σάρωσης του προσώπου του ανθρώπου με τον οποίο μιλούν. Σε υγιείς ανθρώπους, το μοτίβο αυτό ξεκινά από τα μάτια, περνά στη μύτη και καταλήγει στο στόμα. Ακριβώς αυτό εντοπίζουν και ιατροί που ασχολούνται με την άνοια, οι οποίοι μπορούν να διακρίνουν αν κάποιος έχει άνοια μόλις τον συναντήσουν πρώτη φορά. Οι άνθρωποι με άνοια κάποιες φορές φαίνονται σαν χαμένοι, επειδή δεν κινούν τα μάτια τους για να σαρώσουν το περιβάλλον.
Οι ερευνητές θέλουν να δουν αν υπάρχει συσχέτιση και αντιστρόφως, δηλαδή αν η κίνηση των ματιών μπορεί να βοηθήσει τη μνήμη. Αυτό που προέκυψε από την έρευνα είναι το ότι άνθρωποι που βλέπουν περισσότερη τηλεόραση και διαβάζουν περισσότερο έχουν καλύτερη μνήμη και διατρέχουν μικρότερο κίνδυνο άνοιας. Ακόμη όμως δεν μπορούν να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα και το επόμενο στάδιο της μελέτης θα αφορά μηχανισμούς παρακολούθησης της κίνησης των ματιών.