Fake news, αυτή η μάστιγα! Κι όμως, μπορεί τώρα τελευταία να γίνεται μεγάλος ντόρος γύρω από τα fake news, δηλαδή τη διασπορά ψευδών ειδήσεων, αλλά αυτό το φαινόμενο δεν είναι ούτε κατά διάνοια καινούριο! Από τη στιγμή που το ανθρώπινο είδος μπόρεσε να μεταφέρει πληροφορίες, οι ψευδείς ειδήσεις ακολούθησαν κατά πόδας!

Η κύρια διαφορά είναι το όνομα· κάποτε ίσως το ονομάζαμε κουτσομπολιό ή συκοφάντηση. Μια άλλη διαφορά είναι το κοινό. Ένα κουτσομπολιό ή μια κάποια είδηση σε προφορικό επίπεδο δε μπορούσε να είχε παρά λίγους ακροατές κάθε φορά· η διασπορά της ψεύτικης είδησης ήταν αργή και εν πολλοίς περιορισμένη σε τοπικό επίπεδο.

Αργότερα, όταν ο έντυπος λόγος έφερε τη δημιουργία εφημερίδων, οι κανόνες δεοντολογίας και οι ποινές στη δημοσιογραφία περιόρισαν το φαινόμενο. Εκτός του ότι μπορούσε πολύ εύκολα να εντοπιστεί η πηγή της ψευδούς είδησης, αυτή δημοσιευόταν σε μια συγκεκριμένη έκδοση, για μία ημέρα.

Τώρα τα πράγματα έχουν αλλάξει. Ο καθένας έχει πρόσβαση στο Internet, ο εντοπισμός της αρχικής πηγής είναι κάποιες φορές πολύ δύσκολη υπόθεση, ενώ τα άρθρα που ανεβαίνουν στο Internet είναι πολύ πιο επίμονα μιας και δεν σβήνονται ποτέ· μένουν εκεί και μπορεί κάποιος να τα βρει και να τα διαβάσει μετά από μήνες ή και χρόνια από τη στιγμή της δημοσίευσης.

Πως μπορείς, όμως, να καταλάβεις αν αυτό που διαβάζεις είναι μια σοβαρή είδηση, έγκυρη και ελεγμένη; Μπορείς να ακολουθήσεις κάποιους βασικούς κανόνες και να είσαι σίγουρος για αυτό που διαβάζεις.

Έλεγξε την πηγή

Η πηγή είναι η αρχή του παντός. Αν έχεις μπει σε κάποιο site που δεν έχεις ξανακούσει, ψάξε να βρεις τα στοιχεία της εταιρείας ή των ιδιοκτητών. Οι «σελίδες επικοινωνίας» ή «η εταιρεία» θα σου δώσουν μια ιδέα. Αν αυτές δεν υπάρχουν ή αν δε βρίσκεις καν κάποια διεύθυνση ή τηλέφωνο επικοινωνίας, τότε θα πρέπει να αρχίσεις να ανησυχείς. Επίσης, οι σατυρικές σελίδες έχουν σαφή αναφορά, ενώ οι περισσότερες δημοσιογραφικές τη λεγόμενη «αποποίηση», δηλαδή αναφέρουν το τυπικό «οι απόψεις των συντακτών δεν αντανακλούν τις επίσημες απόψεις του μέσου» κ.λπ. Αν δεν βλέπεις κάτι τέτοιο, αυτό είναι ακόμη ένα έντονο σημάδι.

Τέλος, μπορείς να ψάξεις στο Google για την εν λόγω σελίδα και να δεις τι λένε οι άλλοι.

Μην κρίνεις από την εμφάνιση

Μια συνηθισμένη πρακτική είναι οι πηχυαίοι τίτλοι εντυπωσιασμού – οι οποίοι πολλές φορές δεν έχουν σχέση με την πραγματικότητα, αλλά μπαίνουν για να τραβήξουν την προσοχή. Διάβασε με προσοχή ολόκληρο το άρθρο και δες αν τα πραγματικά στοιχεία επιβεβαιώνουν τον τίτλο ή αν ο συγγραφέας βγάζει δικά του εξωφρενικά συμπεράσματα μέσω εικασιών, χωρίς αυτό να επιβεβαιώνεται από τα πραγματικά στοιχεία. Υπάρχουν αξιόπιστες πηγές για να υποστηρίξουν τα συμπεράσματα;

Επίσης, διάβασε τα σχόλια, είτε στο Facebook (ή τα άλλα μέσα) ή και κάτω από το ίδιο το άρθρο, αν έχει. Οι αναγνώστες πολλές φορές ξεμπροστιάζουν τέτοια ψευδή άρθρα στα σχόλια.

Κοίτα το URL

Αν βλέπεις κάποιο άρθρο που μοιάζει να είναι από κάποιο σοβαρό ειδησεογραφικό site, κοίτα τη διεύθυνση. Αν δεις πως η διεύθυνση δεν είναι αυτή που πρέπει, απλά κλείσε τη σελίδα. Ειδικά αν δεις πως η διεύθυνση μοιάζει με την κανονική αλλά δεν είναι ακριβώς αυτή που πρέπει είναι σελίδα φτιαγμένη για να κάνει τους αναγνώστες να πιστέψουν πως διαβάζουν ένα σοβαρό site.

Τσέκαρε και αλλού

Αν κάποια είδηση είναι τόσο σοβαρή, τότε θα την αναφέρουν και άλλα ειδησεογραφικά sites. Ψάξε να βρεις και άλλες πηγές και, αν υπάρχουν, διάβασε και αυτές για να δεις ποιες είναι οι πηγές και ποια τα κοινά σημεία των άρθρων.

Φοβού τα λάθη

Μια σοβαρή εταιρεία ελέγχει τα άρθρα και έχει διορθωτές. Αν δεις ορθογραφικά ή  γραμματικά λάθη, ή αν βλέπεις, για παράδειγμα, προτάσεις να τελειώνουν σε πέντε θαυμαστικά, ή αν ο συγγραφέας γράφει λέξεις ή ολόκληρες φράσεις με κεφαλαία, τότε το άρθρο είναι, κατά πάσαν πιθανότητα, αναξιόπιστο.

Οι έγκυρες εκδόσεις έχουν διορθωτές και επιμελητές που ελέγχουν τα κείμενα και τα «σουλουπώνουν» προτού αναρτηθούν. Επίσης έχουν και κανόνες στους οποίους, για παράδειγμα, τίτλοι με θαυμαστικά, και κεφαλαία γράμματα στα άρθρα απαγορεύονται.

Αναφορές

Όταν διαβάζεις μια είδηση, είναι πολύ πιθανό να δεις αναφορές του τύπου «όπως ανέφερε ο τάδε» ή «… δήλωσε ο δείνα». Αυτό γίνεται συχνά και προσθέτει κύρος σε ένα άρθρο, ενώ παρέχει και μια επιπλέον πηγή πληροφορίας. Αν το άρθρο δεν έχει αναφορές ή αν οι αναφορές είναι από παντελώς αγνώστους, τότε πιθανότατα πρόκειται για άρθρο που δεν αντανακλά την πραγματικότητα παρά μόνο τη γνώμη του συγγραφέα – ή είναι ψευδής είδηση.

Απετάξω τα blogs

Καλώς ή κακώς, ο οποιοσδήποτε μπορεί να κάνει ένα blog και να γράφει σε αυτό ό,τι του κατεβαίνει. Αυτό στις περισσότερες περιπτώσεις είναι καλό, διότι αποτελεί δείγμα ελευθερίας. Όμως, όταν βλέπεις ολόκληρα άρθρα, κυρίως όταν είναι πολιτικού χαρακτήρα, τα οποία δεν είναι αναρτημένα σε κάποια σοβαρή ειδησεογραφική σελίδα αλλά σε sites όπως το blogspot, το blogger ή άλλα τέτοια sites δωρεάν φιλοξενίας, καλύτερα πήγαινε αλλού. Στα blogs ο καθένας μπορεί να γράφει ό,τι θέλει, χωρίς έλεγχο και χωρίς καν να απαιτείται να δώσει τα πραγματικά του στοιχεία.

Προφανώς κάποιες ψευδείς ειδήσεις είναι εύκολο να τις καταλάβεις, διότι απλά… βγάζουν μάτι. Στην εποχή που ζούμε, όμως, θα πρέπει να είμαστε όλοι πιο υποψιασμένοι και να μπορούμε να εντοπίζουμε το ψέμα, ακόμη κι αν είναι περιτυλιγμένο περιτέχνως.

Και το πιο βασικό: μην εμπιστεύεσαι κάτι επειδή απλά το είδες στο Internet.