Η τεχνολογία της Τεχνητής Νοημοσύνης υπόσχεται να αλλάξει τη ζωή ολόκληρης της ανθρωπότητας. Τώρα, όμως, βρισκόμαστε στα αρχικά στάδια ανάπτυξης και ακόμη δεν έχουν ξεκαθαριστεί βασικές παράμετροι για τη λειτουργία της. Η ίδια η φύση της Τεχνητής Νοημοσύνης, όμως, θέτει βασικά ερωτήματα που έχουν να κάνουν με την ίδια την τεχνολογία αλλά και τα αποτελέσματά της. Ίσως το πιο σημαντικό είναι αυτό της ιδιοκτησίας, πνευματικής ή και όχι. Συστήματα τεχνητής νοημοσύνης μπορούν ήδη να παράξουν κείμενο, εικόνες, μουσική, κώδικα για προγράμματα υπολογιστή, σχέδια μηχανολογικής φύσεως, και πολλά άλλα. Εδώ ανακύπτει το βασικό ερώτημα: ποιος έχει (αν έχει) την πνευματική ιδιοκτησία των πραγμάτων που παράγει ένα σύστημα AI, δεδομένου πως όλα αυτά τα συστήματα εκπαιδεύονται πάνω σε αντίστοιχα έργα ανθρώπων; Ο ιδιοκτήτης του συστήματος; Ο προγραμματιστής του; Αυτός που το εκπαίδευσε; Το ίδιο το σύστημα; Κανένας;
Το ζήτημα έχει βαθύτερες προεκτάσεις, όμως, καθώς η “εκπαίδευση” των συστημάτων AI δεν αποτελεί απόδειξη – και οι άνθρωποι εκπαιδεύονται πάνω σε έργα προηγούμενων ανθρώπων! Το γεγονός πως ένα σύστημα AI μπορεί, για παράδειγμα, να εκπαιδευτεί πάνω σε μουσικά έργα ανθρώπων συνθετών και να συνθέσει ένα νέο έργο είναι απολύτως αντίστοιχο με την εκπαίδευση οποιουδήποτε ανθρώπου μουσικού. Παρά ταύτα, εκτός εξόφθαλμων περιπτώσεων, όλα τα έργα ανθρώπων συνθετών θεωρούνται πρωτότυπα και οι συνθέτες απολαμβάνουν όλων των δικαιωμάτων που εκπορεύονται αυτής της πνευματικής ιδιοκτησίας. Για τα συστήματα ΑΙ, όμως, θα πρέπει να αποσαφηνιστεί εάν έχουν το οποιοδήποτε δικαίωμα, και εάν μπορεί να ισχυριστεί κάποιος ότι το έργο που παρήγαγαν μπορεί να θεωρηθεί “πρωτότυπο”.
Το πρώτο βήμα πάνω σε αυτή την αποσαφήνιση έγινε. Τον περασμένο μήνα, το ανώτατο δικαστήριο της Μεγάλης Βρετανίας αποφάσισε πως ο “εφευρέτης” πρέπει να είναι φυσικό πρόσωπο.
Η υπόθεση τέθηκε προς συζήτηση το 2018, όταν ο Stephen Thaler, ιδρυτής της εταιρείας Imagination Engines, κατέθεσε αιτήσεις για πατέντες στις οποίες κατονόμαζε ως εφευρέτη το δικό του σύστημα AI ονόματι DABUS. Ο Thaler έκανε αίτηση σε διάφορα δικαστήρια ώστε να κατονομάσει το DABUS ως τον εφευρέτη μιας συσκευασίας τροφίμων κατάλληλα σχεδιασμένης ώστε να διευκολύνει ρομποτικούς βραχίονες να την πιάσουν, καθώς και ένα προειδοποιητικό φως σχεδιασμένο ώστε να τραβά την προσοχή σε περιπτώσεις ανάγκης. Τόσο το Ευρωπαϊκό Γραφείο Ευρεσιτεχνιών (EPO) όσο και το αντίστοιχο Intellectual Property Office του Ηνωμένου Βασιλείου απέρριψαν την αίτηση, υπό τη λογική πως ο εφευρέτης σε κάθε αίτηση οφείλει να είναι άνθρωπος και όχι μηχανή. Η απόφαση αυτή επικυρώθηκε και από το ανώτατο δικαστήριο της χώρας.
Ο Thaler, όμως, διαφωνεί: «Το DABUS, ένας έλλογος συνθετικός οργανισμός, πράγματι συνέλαβε νέες εφευρέσεις. Δυστυχώς, κανένας [δικαστής] δεν ήθελε να εμβαθύνει στην ίδια την τεχνολογία αυτή. Αντιθέτως, υπερίσχυσαν οι απόψεις και η προκατάληψη, σε κοινωνικό επίπεδο».
Ο Thaler είναι μέλος του Artificial Inventor Project, μιας ομάδας ερευνητών και δικηγόρων, το οποίο επιδιώκει την αναγνώριση πνευματικών δικαιωμάτων σε παράγωγα συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης, χωρίς να είναι απαραίτητη η παρουσία ενός ανθρώπου εφευρέτη ή συγγραφέα. Η λογική τους είναι πως, διασφαλίζοντας τα πνευματικά δικαιώματα και τις ευρεσιτεχνίες σε τέτοια συστήματα, ενθαρρύνονται και άλλοι ερευνητές και εταιρείες να επενδύσουν στην ανάπτυξη συστημάτων AI, γνωρίζοντας πως τα αποτελέσματα μπορούν να πατενταριστούν.
Ειδικοί του χώρου, όμως, πιστεύουν πως μελλοντικά το ερώτημα αυτό θα επανεξεταστεί, καθώς οι ικανότητες των συστημάτων AI διευρύνονται με ταχύτατους ρυθμούς. Αλλά εκτός των πνευματικών δικαιωμάτων, αν η ταχύτητα ανάπτυξης αυτής της τεχνολογίας διατηρηθεί, σύντομα μάλλον θα πρέπει να διασαφηνίσουμε τα δικαιώματα “οντοτήτων” τεχνητής νοημοσύνης, γενικότερα.