Οι πιο παλιοί θα το ξέρουν, οι νεότεροι ίσως και να την έχουν γλυτώσει. Μιλάμε βεβαίως για την τυπική φράση που ακούγαμε μικροί, κυρίως όταν το παρακάναμε με την τηλεόραση: «θα χαλάσεις τα μάτια σου», αλλά και τη γενικότερη πεποίθηση πως η τηλεόραση «εκπέμπει ραδιενέργεια», κάτι συχνό, όταν οι τηλεοράσεις ήταν παλιάς τεχνολογίας με καθοδικό σωλήνα. Αλλά και στη σύγχρονη εποχή, πολλοί είναι οι μύθοι σχετικά με τις οθόνες, είτε των υπολογιστών, είτε των τηλεοράσεων, είτε ακόμη και των κινητών τηλεφώνων.

Τι ισχύει από όλα αυτά και τι όχι; Ας δούμε μερικές από αυτές τις πεποιθήσεις και το κατά πόσο ισχύουν.

1. Το φως της οθόνης επηρεάζει τον ύπνο

Τα μάτια μας – και η περιοχή γύρω από τα μάτια – είναι φτιαγμένα για να ανιχνεύουν φως. Χιλιάδες χρόνια εξέλιξης έχουν οδηγήσει το σώμα μας να προετοιμάζεται για ύπνο ανάλογα με το φως. Όσο η μέρα πηγαίνει προς το τέλος, το φως μειώνεται και, όπως σε κάθε ηλιοβασίλεμα, γίνεται πιο κόκκινο. Έτσι και το σώμα μας προετοιμάζεται για ύπνο, όσο το φως στο περιβάλλον πηγαίνει προς το ερυθρό και μειώνεται το μπλε. Οι οθόνες, όμως, παράγουν τεχνητό φως, το οποίο είναι σταθερό. Το γεγονός πως τα μάτια μας δεν βλέπουν πλέον αυτή την πορεία προς το κόκκινο οδηγεί το σώμα μας να μη μπαίνει στη διαδικασία προετοιμασίας για ύπνο. Ειδικά όταν έχεις μια φωτεινή οθόνη σε σκοτεινό δωμάτιο, το σώμα μας νομίζει πως είναι ακόμη μέρα και η παραγωγή μελατονίνης, η ορμόνη που ρυθμίζει τον κύκλο του ύπνου, αναστέλλεται.

Γι’ αυτό και τα τελευταία χρόνια υπάρχουν ειδικά προγράμματα που αλλάζουν τη χροιά του φωτός στις οθόνες, κάνοντάς την πιο πορτοκαλί-κόκκινη όσο πλησιάζει το βράδυ, ώστε ο οργανισμός να μπαίνει σε φάση ύπνου.

Ετυμηγορία: ισχύει!

2. Οι οθόνες προκαλούν καρκίνο

Εδώ έχουμε την τυπική περίπτωση που περιστασιακά δεδομένα εμφανίζονται ως αποδείξεις. Δεν υπάρχει μελέτη η οποία να αποδεικνύει κάτι τέτοιο. Οι οθόνες σήμερα δεν εκπέμπουν κανενός είδους ακτινοβολία, πέραν του φωτός που παράγουν. Δεν υπάρχουν καν ηλεκτρομαγνητικά πεδία, όπως στις παλιές οθόνες καθοδικού σωλήνα, ενώ καταναλώνουν ελάχιστη ενέργεια σε σχέση με αυτές. Η πιθανότητα να προκαλέσει μια οθόνη την ανάπτυξη καρκίνου είναι ίση με την πιθανότητα να συμβεί από το φως μιας λάμπας.

Ετυμηγορία: δεν ισχύει!

3. Οι οθόνες προκαλούν διαβήτη και κατάθλιψη

Τυπικό παράδειγμα όπου το αιτιατό παραγνωρίζεται ως αίτιο. Είναι αλήθεια πως πολλοί άνθρωποι που περνούν πολλές ώρες μπροστά σε οθόνες εμφανίζουν αυξημένα ποσοστά παχυσαρκίας, διαβήτη και κατάθλιψης. Η οθόνη, όμως, δεν είναι το αίτιο. Η αλήθεια είναι πως, αν κάθεσαι πολλές ώρες μπροστά σε μια οθόνη, ο τρόπος ζωής είναι αυτός που οδηγεί σε αυτές τις καταστάσεις. Δεν φταίει η ίδια η οθόνη ως συσκευή, αλλά το ότι οι άνθρωποι δεν κινούνται, βγαίνουν έξω λιγότερο και δεν ασκούνται.

Ετυμηγορία: δεν ισχύει!

4. Η οθόνη βλάπτει την όραση

Σε γενικές γραμμές, οι περισσότεροι το πιστεύουν αυτό, ακόμη και οφθαλμίατροι. Οι επιστημονικές έρευνες, όμως, δεν έχουν δείξει σαφή συσχέτιση. Ούτε υπάρχει σαφής απόδειξη πως η χρήση οθόνης οδηγεί σε μόνιμες βλάβες της όρασης. Υπάρχει, όμως, απόδειξη πως η πολύωρη χρήση οθόνης κουράζει τα μάτια και μπορεί να προκαλέσει προσωρινά προβλήματα. Από τη στιγμή που κάνεις διαλείμματα και ξεκουράζεις τα μάτια, δεν έχεις πρόβλημα.

Ετυμηγορία: μάλλον δεν ισχύει!

5. Όταν κάθεσαι κοντά στην οθόνη χαλάει η όραση

Όταν οι τηλεοράσεις ήταν καθοδικού σωλήνα, η ακτινοβολία τους σε απόσταση μικρότερη του ενός μέτρου ήταν υπερβολική. Μάλιστα, το 1967 η General Electric είχε δημοσιεύσει μια ανακοίνωση πως οι έγχρωμες τηλεοράσεις τους παρήγαγαν έως και 100.000 φορές μεγαλύτερη ακτινοβολία από το όριο του ασφαλούς και προέτρεπαν τους χρήστες να μην κάθονται πολύ κοντά. Πλέον, οι οθόνες είναι είτε τεχνολογίας OLED είτε LCD (υγρών κρυστάλλων), και δεν παράγουν σχεδόν καθόλου ακτινοβολία. Από τη στιγμή που δεν κάθεσαι σε άβολη θέση για τα μάτια και το υπόλοιπο σώμα, δεν υπάρχει τίποτε που να προκαλεί βλάβη στην όραση.

Ετυμηγορία: κάποτε ίσχυε, πλέον όχι!

6. Το σκοτάδι βλάπτει την όραση

Ο αστικός μύθος λέει πως ο συνδυασμός οθόνης και σκοτεινού δωματίου κάνει κακό στα μάτια. Αυτό είναι άλλη μια περίπτωση όπου δεν υπάρχει επιστημονική απόδειξη. Το μόνο που ισχύει είναι το ότι ο συνδυασμός φωτεινής οθόνης και σκοτεινού δωματίου κάνει τους ανθρώπους να ανοιγοκλείνουν τα μάτια τους λιγότερο, κάτι που με τη σειρά του μπορεί να οδηγήσει σε ξηροφθαλμία – το γνωστό τσούξιμο στα μάτια. Αυτό που μπορείς να κάνεις, εκτός από συχνά διαλείμματα, είναι να μειώσεις την αντίθεση, είτε φωτίζοντας το δωμάτιο είτε βάζοντας πιο σκοτεινό theme στον υπολογιστή. Δεν υπάρχει, όμως, ένδειξη για κάποια μόνιμη βλάβη στην όραση.

Ετυμηγορία: μύθος!

Συνοψίζοντας: οι κοινές πεποιθήσεις σχετικά με τις οθόνες δεν βασίζονται σε πραγματικά στοιχεία, αλλά σε περιστασιακές συσχετίσεις. Οι οθόνες δεν προκαλούν μυωπία, ούτε τύφλωση, ούτε πονοκεφάλους, ούτε αυχενικό σύνδρομο. Τα προβλήματα αυτά προκαλούνται από τη λανθασμένη χρήση των οθονών – για παράδειγμα, κακή στάση του σώματος στην καρέκλα του γραφείου, υπερβολική χρήση του υπολογιστή χωρίς διαλείμματα, υπερβολικά φωτεινή οθόνη. Αν έχεις προβλήματα τα οποία σε κάνουν να πιστεύεις πως φταίει η οθόνη, τότε καλό θα είναι να επισκεφθείς κάποιον ειδικό, γιατί η ίδια η οθόνη δεν είναι η αιτία. Επανεξέτασε τη στάση του σώματός σου και το αν η εργονομία είναι σωστή.