Η ιστορία του web δεν είναι μακραίωνη, αν και οι λίγες δεκαετίες της πληροφορικής, μεταφρασμένες σε χρόνια του έξω κόσμου αντιστοιχούν σε αιώνες, αν όχι χιλιετίες. Το web όπως το γνωρίζαμε, όσοι είχαμε επαφή στις δεκαετίες του ’90 και του 2000, ήταν ένα αποκεντρωμένο δίκτυο βασισμένο σε ανοικτά πρωτόκολλα, ενώ όλη η δραστηριότητα αφορούσε πλοήγηση σε μεμονωμένες στατικές ιστοσελίδες. Αυτό θα μπορούσαμε, εκ των υστέρων, να το ονομάσουμε Web 1.0. Εδώ και αρκετά χρόνια, όμως, ζούμε στην εποχή του Web 2.0, η οποία χαρακτηρίζεται από μεγάλο συγκεντρωτισμό, το μεγαλύτερο μέρος της κυκλοφορίας γίνεται μέσω συγκεκριμένων κλειστών πλατφορμών όπως του Facebook, της Amazon, της Google (προφανώς), ενώ ο έλεγχος περνά μέσα από κεντρικούς διαχειριστές σε κρατική και διακρατική βάση.
Για τους φανατικούς, το Web3 είναι η επόμενη έκδοση του διαδικτύου, η οποία φιλοδοξεί να σπάσει αυτό το ολιγοπώλιο, βασιζόμενο σε μια αποκεντρωμένη μορφή βασισμένη στην τεχνολογία του blockchain. Το μελλοντικό world wide web δεν θα βασίζεται σε κεντρικούς διαχειριστές – ούτε θα ελέγχεται από αυτούς – αλλά θα βρίσκεται διάσπαρτο στους υπολογιστές των ίδιων των χρηστών, οι οποίοι θα απολαμβάνουν τα οφέλη της ιδιοκτησία” βοηθώντας (με τους πόρους των υπολογιστών τους ή και με προσωπική δουλειά) να συντηρούνται και να αναπτύσσονται οι διάφορες υπηρεσίες.
Ο όρος Web3 προέρχεται από τον Gavin Wood, ο οποίος εισήγαγε τον όρο (αρχικά ως Web 3.0) το 2014. Ο Wood τότε είχε βοηθήσει στην ανάπτυξη του κρυπτονομίσματος Ethereum, το δεύτερο μεγαλύτερο κρυπτονόμισμα στον κόσμο αυτή τη στιγμή (πίσω μόνο από το ίδιο το Bitcoin), ενώ σήμερα τον βρίσκουμε επικεφαλής του Web3 Foundation, εταιρεία που ασχολείται με την υποστήριξη αποκεντρωμένων τεχνολογικών εφαρμογών, αλλά και του Parity Technologies, εταιρεία η οποία εστιάζει σε υποδομές βασισμένες στο blockchain για το Web3.
Ο Wood έχει μια μοναδική οπτική πάνω στο internet και το υφιστάμενο μοντέλο λειτουργίας του (αυτό που ονομάζουμε Web 2.0 σήμερα. Πιστεύει πως η ανάπτυξη του WWW (World Wide Web) είναι άρρηκτα συνυφασμένη με τα κοινωνικά πρότυπα και τις δομές με τις οποίες λειτουργούν οι κοινωνίες των ανθρώπων εδώ και αιώνες. Αυτός είναι και ο λόγος που απαιτείται (και, όπως πιστεύει, πλησιάζει) μια θεμελιώδης μεταστροφή του μοντέλου λειτουργίας του internet προς το Web3, την αποκέντρωση και την απαγκίστρωση από οτιδήποτε κεντρικό: κεντρικούς servers, κεντρική διαχείριση, κεντρικό έλεγχο, κεντρική ιδιοκτησία.
Όπως εξηγεί ο ίδιος: «το μοντέλο για το Web 2.0 ήταν το ίδιο το μοντέλο της κοινωνίας προ του internet. […] Οι άνθρωποι παρέμεναν ‘κολλημένοι’ στα χωριά και τις πόλεις τους για όλη τους τη ζωή, συναλλάσσονταν με τους ανθρώπους που ήξεραν, ενώ βασίζονταν στην δομή της τοπικής κοινωνίας ως ‘εγγύηση’ αξιοπιστίας. Με άλλα λόγια, πως τα μήλα που αγόρασαν δεν ήταν σάπια, ή πως το πέταλο που έβαλαν δεν θα σπάσει σε τρεις μέρες. Αυτό το μοντέλο δουλεύει σχετικά καλά, μιας και ήταν πολύ χρονοβόρο και ακριβό το να μετακινούνταν σε άλλες πόλεις. Επομένως υπήρχε αξιοπιστία σε μεγάλο βαθμό, μιας και όλοι έμεναν εκεί και κανένας δεν ρίσκαρε να εξοριστεί. Όσο οι κοινωνίες πέρασαν σε μεγαλύτερες κλίμακες, όμως, έχουμε μεγαλουπόλεις και διεθνείς οργανισμούς, μπήκαμε στην εποχή του ‘brand reputation’, δηλαδή της αξιοπιστίας λόγω ‘ονόματος’ και ‘φίρμας’. Παράλληλα, δημιουργήσαμε και ρυθμιστικές αρχές οι οποίες, σε κάποιον βαθμό, διασφαλίζουν τα δικαιώματά μας και τις υποχρεώσεις της εκάστοτε ‘φίρμας’. Πλέον, όμως, αυτό έχει σταματήσει να δουλεύει. Ένας από τους λόγους είναι το ότι οι ‘φίρμες’ πλέον έχουν μεγαλώσει και είναι πολύ πιο ‘ισχυρές’ από τις ρυθμιστικές αρχές οι οποίες θα έπρεπε να τις ελέγχουν. Οι κυβερνήσεις κινούνται αργά και θέλουν χρόνο μέχρι να ‘προφτάσουν’ τις εξελίξεις. Αλλά και υπάρχει σύνδεση μεταξύ της βιομηχανίας και των κυβερνήσεων. Άλλος ένας λόγος είναι το ότι οι ρυθμιστικές αρχές έχουν περιορισμένη δύναμη. Αλλά και δεν υπάρχει μία ρυθμιστική αρχή με ένα σετ κανόνων, αλλά κατά τόπους αρχές με διαφορετικούς κανονισμούς. Πλέον είμαστε σε μια παγκόσμια κοινωνία. […] Χρειάζεται να ξεπεράσουμε αυτά τα όρια αλλά, δυστυχώς, το Web 2.0 λειτουργεί σε αυτό το υπερσυγκεντρωτικό μοντέλο».
Το Web3 είναι μια νέα οπτική πάνω σε υπαρκτά προβλήματα και διεργασίες. Αυτό, όμως, στους περισσότερους φαίνεται εντελώς ασαφές. Δηλαδή, σε τι θα διαφέρει το Web3 από το Web 2.0 που ξέρουμε σήμερα. Όπως εξηγεί ο Wood, στην αρχή, οι εφαρμογές του Web3 θα είναι παραλλαγές των εφαρμογών του Web 2.0. Αυτό που φέρνει το Web3, όμως, και το οποίο δε μπορεί να κάνει εύκολα το Web 2.0 είναι να εξυπηρετήσει οικονομικής φύσεως συναλλαγές ή εφαρμογές. Δεν μιλάμε απαραιτήτως για διακίνηση χρημάτων, αλλά για διακίνηση πραγμάτων τα οποία είναι αποδεδειγμένα σπάνια ή δύσκολα ή ακριβά με κάποιον τρόπο. Ένα παράδειγμα που αναφέρει ο Wood είναι «μια υπηρεσία γνωριμιών, όπως το Tinder, στην οποία μπορείς να στέλνεις εικονικά λουλούδια, αλλά όπου θα μπορείς να στέλνεις μόνο ένα μπουκέτο ανά ημέρα, ανεξάρτητα από το πόσα προτίθεσαι να πληρώσεις. Θα μπορούσε να φανταστεί κάποιος ότι το να στέλνεις ένα μπουκέτο λουλούδια κάθε μέρα στο ίδιο άτομο, θα αποτελούσε ένα πολύ δυνατό σήμα πως σου αρέσει πραγματικά! Κι αυτό είναι ένα σήμα το οποίο δε μπορείς να ‘κλέψεις’ – αυτό είναι το σκεπτικό. Δε μπορείς να πληρώσεις και να στείλεις περισσότερα λουλούδια». Ο αντίλογος, όμως, λέει πως και το Tinder θα μπορούσε να προσθέσει μια τέτοια λειτουργία. Η απάντηση του Wood σε αυτό είναι πολύ ενδεικτική της λογικής πίσω από το Web3 και την τεράστια διαφορά του από το Web 2.0: «Ναι, θα μπορούσε. Κατά κάποιον τρόπο, ήδη το κάνει ήδη, με αυτά τα ‘αστεράκια’ που μπορείς να κάνεις μόνο μία φορά κάθε μέρα. Αλλά τι γίνεται; Είναι μια κερδοσκοπική επιχείρηση. Αν πληρώσεις αρκετά το Tinder, θα σε αφήσουν να στείλεις όσα αστεράκια θες»!
Κάπως έτσι φαίνεται το σκεπτικό πίσω από το Web3. Μεταστροφή από μια ψηφιακή κοινωνία βασισμένη στο κέρδος και στη ροή χρήματος, σε μια κοινωνία στην οποία επανέρχεται η λογική του αντιπραγματισμού, δηλαδή η λογική προ χρήματος «σου δίνω 7 αυγά, μου δίνεις 15 ντομάτες», παρακάμπτοντας νομίσματα, τράπεζες και συναλλαγές, αλλά ταυτοχρόνως παρακάμπτοντας και τον κεντρικό έλεγχο αυτών των συναλλαγών. Οι υπέρμαχοι του Web3 πιστεύουν πως είναι ο πιο σημαντικός μετασχηματισμός από την εποχή του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου. Η συγκέντρωση του ελέγχου και των εξουσιών σε λίγες τεράστιες εταιρείες είναι, για αυτούς, κάτι ανεπίτρεπτο, το να έχουν τόσο λίγοι τόσο μεγάλη ισχύ. Το Web3 είναι πολύ περισσότερο μια κοινωνικοπολιτική κίνηση, η οποία αφορά την απομάκρυνση από αυθαίρετες αρχές, προς ένα πιο λογικά δομημένο ελεύθερο μοντέλο. Το Web3 είναι, όπως λένε οι ίδιοι, ο μόνος τρόπος για να διασφαλιστεί ο (φιλ)ελεύθερος αυτός κόσμος. Βέβαια, εδώ οφείλουμε να παρατηρήσουμε πως όλα αυτά, όσο κι αν ακούγονται ωραία στην θεωρία, για πολλούς ίσως ακούγονται όσο ουτοπικά όσο τα κινήματα των ’60s και των ’70s και της γενικότερης αντικουλτούρας η οποία αντιτίθετο στους πολέμους, στις κυβερνήσεις και, γενικότερα, στο σύστημα και πρόαγε την ελευθερία και την ανεκτικότητα, αλλά και την προστασία του περιβάλλοντος. Ίσως το Web3 να είναι μια ωραία, όσο και υπεραισιόδοξη, φαντασίωση. Ίσως και να είναι πραγματικά η οδός προς την ελευθερία του διαδικτύου. Οι ιστορικοί του μέλλοντος θα μας πουν τι από τα δύο ίσχυσε τελικά.